- Autor: Wanda Świątkowska
- Redakcja: Monika Blige
- Data wydania: grudzień 2016
- ISBN: 978-83-61835-22-6
- Format: 210 × 280 mm
- Liczba stron: 172
- Rodzaj oprawy: miękka
Hamleci Jerzego Grotowskiego
Wanda ŚwiątkowskaNiniejsze opracowanie jest w całości poświęcone ostatniej opolskiej premierze Teatru, Studium o Hamlecie na tekstach Williama Szekspira i Stanisława Wyspiańskiego, które zostało pokazane po raz pierwszy 17 marca 1964 roku, po raz ostatni zaś 30 maja tegoż roku. Badaczy Teatru Laboratorium zawsze intrygował fakt, że spektakl był grany tak krótko, miał tak niewiele powtórzeń (zaledwie dwadzieścia) i widziało go około sześciuset trzydziestu widzów. Jest to jeden ze słabiej udokumentowanych i opisanych spektakli w historii zespołu. Zachowało się po nim ledwie kilka zdjęć, krótki amatorski film z próby, dwa scenariusze (z których jeden został odkryty niedawno), niewiele recenzji czy analiz. Autorka stawia pytanie, co mogło być przyczyną tak nikłej eksploatacji przedstawienia i próbuje na podstawie zachowanej dokumentacji przybliżyć jego koncepcję, możliwy kształt, jak również omówić kłopoty z jego recepcją.
Publikacja, finansowana przez Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, powstała w ramach projektu badawczego „Jerzy Grotowski – przedstawienia 1957–1964” nr N N105 417340, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, a realizowanego w Instytucie im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu.
Wanda Świątkowska jest adiunktem w Katedrze Performatyki Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka i redaktorka prac z zakresu wiedzy o teatrze i performatyki: monografia – Książę. Hamlet Juliusza Osterwy (2009), współredakcje – Rzemiosło teatru. Etos – profesje – materia (2015), Performans, performatywność, Performer. Próby definicji i analizy krytyczne (2013), Słowacki/Grotowski. Rekontekstualizacje (2010), Polska. Kultura. Ukraina: wykłady o teatrze (2010). Współpracuje jako stała recenzentka z miesięcznikiem „Teatr”, należy do zespołu redakcyjnego czasopisma naukowego „Performer”, publikuje w „Pamiętniku Teatralnym” i „Dialogu”.
Prowadzi działalność naukową, uczestnicząc w projektach badawczych z zakresu polskiego teatru i dramatu oraz performatyki (aktualnie w projekcie „Poza kanonem, pomiędzy akademią a praktyką. Dramaty Stanisława Wyspiańskiego” w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie), biorąc udział w krajowych i międzynarodowych konferencjach tematycznych i prowadząc wykłady gościnne w kraju i za granicą (m.in. w Moskwie, Omsku, Kijowie, Warszawie, Wrocławiu). Była jurorką I edycji Konkursu na Inscenizację Dawnych Dzieł Literatury Polskiej „Klasyka Żywa”, obecnie jest członkiem Komisji Artystycznej II edycji Konkursu. Jej zainteresowania badawcze obejmują historię dramatu i teatru polskiego oraz powszechnego (ze szczególnym uwzględnieniem recepcji dramaturgii Williama Szekspira), historię Reduty oraz działalność i rękopiśmienną spuściznę Juliusza Osterwy; awangardę teatralną wschodniej Europy; zjawiska kultury współczesnej i najnowszego teatru polskiego.
Kluczowe dla mojej książki przystanki na drodze polskiego myślenia Hamletem wyznaczają: dzieło Stanisława Wyspiańskiego, eseistyka Jana Kotta oraz interpretacje teatralne z lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. Wypływające z różnych źródeł strugi myśli wezbrały w dziele, którego analiza stanowi główny temat niniejszego opracowania, Studium o Hamlecie Jerzego Grotowskiego, zarówno przedstawienia zaprezentowanego w 1964 roku w Opolu, jak i podstawy tekstowej spektaklu, która przechowała się w dwóch odmiennych scenariuszach. Grotowski nadał swemu dziełu tytuł Studium o Hamlecie, czym wyraźnie wskazał patrona swojej interpretacji. Przejął od niego nie tylko taktykę czytania Hamletem aktualnej rzeczywistości, ale wkomponował w scenariusz fragmenty bezpośrednio zaczerpnięte z tekstu Wyspiańskiego. Jednocześnie przejął on od Wyspiańskiego koncepcję studium jako formy pracy i przemyśliwania tekstu – użycia dramatu Szekspira jako materiału wyjściowego, którym można posłużyć się, by opowiedzieć o procesie twórczym, sytuacji artysty, sztuce, postawie wobec współczesności. Zarazem Grotowski potraktował tekst Wyspiańskiego jako wyzwanie, zgodnie z wpisanym w nie nakazem aktywnego czytania i myślenia, które miało uaktywnić aktorów i zachęcić do współtworzenia przedstawienia.
Fragment Wstępu
Mirosław Kocur
Grotowskiego Studium o Hamlecie, czyli polski chłop szarpie Żyda
Teatralny.pl, z dnia 30 stycznia 2017
Książka Hamleci Jerzego Grotowskiego autorstwa Wandy Świątkowskiej, rzetelnie udokumentowana i pięknie wydana, to przykład nowoczesnej teatrologii na poziomie europejskim. Dostarcza pełnej wiedzy na temat dostępnego dziś materiału źródłowego. Pomaga też zrozumieć, dlaczego Studium o Hamlecie, choć artystycznie „niespełnione” – co powtarzał sam Grotowski – mogło odegrać tak istotną rolę w dojrzewaniu aktorów i reżysera do samych siebie, a także do arcydzieł, które potem wspólnie zrealizowali.
Przeczytaj całą recenzjęKrystyna Latawiec
Odczytane po latach
„Performer” 2016 nr 11–12
Czytane dziś dzieło Grotowskiego i zespołu aktorów wydaje się dobrze korespondować z ponurą atmosferą lat sześćdziesiątych, choć sam reżyser był ostrożny i nie potwierdzał w późniejszych wypowiedziach, że chodziło o wyostrzenie antagonizmu Społeczność – Obcy. Z czasem jednak następuje wzmocnienie tego rodzaju dyskursu, gdy temat staje się nośny przez umiejscowienie go w konkretnym momencie historii powojennej i przez włączenie w nurt narracji krytycznej wobec wstydów przeszłości. Przeprowadzona w tym duchu rekonstrukcja [Wandy Świątkowskiej] też jest świadectwem czasu, tyle że tego, w którym powstała. (…) Wprawdzie autorka nie lekceważy materiałów dziś już archiwalnych, ale i do nich nie sprowadza interpretacji. Ujmuje spektakl z 1964 roku jako bardziej spójny myślowo, niż on wówczas był w odbiorze krytyków i być może w świadomości samych jego twórców.
Przeczytaj całą recenzjęZbigniew Majchrowski
Hamlet i cham
„Teatr” 2017 nr 6, s. 76–77
Może cię zainteresować
